Analyse

Vanwege de grote variatie in het voorkomen van chemische verontreinigingen in ruimte en tijd is het in een watersysteemanalyse goed om het stoffenprobleem in een ruimtelijk beeld samen te vatten. Waar zijn de toxische effecten waarschijnlijk het hoogst? Welke stofgroepen spelen op die plek de grootste rol? Waar komen die vandaan? En ook: waar stroomt het water naar toe? Al deze gegevens zijn belangrijk voor het bepalen van effectieve maatregelen. Immers, als bijvoorbeeld 90% van de lokale toxiciteit van bovenstrooms komt, dan zijn maatregelen tegen de bovenstroomse bronnen het meest zinvol.

Onderaan deze pagina staan links naar de verschillende tools die behulpzaam kunnen zijn voor de analysestap. Eerst word hier dieper ingegaan op de DPSIR analyse en Kaartbeelden.

De KRW suggereert voor de watersysteemanalyse een systematisch werkwijze die alle typen relevante gegevens samenbrengt. Dat is de zogenoemde DPSIR-causale analyse. In een DPSIR-analyse verkent de waterbeheerder voor een watersysteem op systematische wijze welke aanwijzingen er zijn voor Drivers (bevolkingsdichtheid en typen economische activiteiten of landgebruik), Pressures (de typerende stoffen passend bij de Drivers), Status (de waterkwaliteit afgemeten aan abiotische drukfactoren) en Impacts (de waterkwaliteit afgemeten aan de effectmaat, zoals de ecologische toestand en de zuiveringsopgave), en wat die – in samenhang – betekenen voor het kiezen van effectieve maatregelen (de Respons, R). Voor alle onderdelen kunnen kaarten gemaakt worden. De ligging van economische activiteiten (D), de puntbronnen of diffuse emmissiebronnen (P), de Status van de fysisch-chemische waterkwaliteit inclusief de gegevens over de toxische druk (S) en de Impacts (verminderde ecologische toestand of verhoogde zuiveringsopgave).

De watersysteemanalyse, samen met de ruimtelijke analyse van de economische activiteiten en de emissiebronnen, kan samengevat worden in een kaartbeeld. Voor chemische verontreinigingen zijn een aantal specifieke soorten kaarten bruikbaar voor het evalueren van maatregelen, namelijk (1) kartering van de toxische druk per waterlichaam, waarbij kleuren de toxische druk gradueel weergeven, (2) kartering van de rol van bovenstroomse bronnen aan de toxische druk op een locatie, waarbij kleurgradaties aangeven wat de relatieve bijdragen van die bronnen zijn, en (3) kartering van het benedenstroomse gedrag van stoffen, waarbij kleurgradaties aangeven waar stoffen terecht kunnen komen. Deze kaartbeelden helpen de waterbeheerders om maatregelen te kunnen richten op bronnen, plekken en stofgroepen die het sterkst bijdragen aan de toxiciteit, en op het voorkomen van bedreigingen benedenstrooms.

Het afleiden van kaartbeelden over de toxische druk van chemische verontreinigingen is ontwikkeld in het Europese project SOLUTIONS. In dat project is de wetenschappelijke basis gelegd voor de karteringen, met een als belangrijkste componenten de kwantificering van emissies  (Van de meent et al., 2019), van het gedrag van geemitteerde stoffen in het hydrologische systeem op de schaal van Europa (Van Gils et al., 2019), en van de uiteindelijke ruimtelijke verschillen in de toxische druk van mengsels (Posthuma et al., 2019). Het op vergelijkbare wijze afleiden van de toxische druk van mengsels in Nederlandse oppervlaktewateren is onderzocht, maar nog niet op vergelijkbare wijze mogelijk door ontbrekende gegevens en modellen.

Hieronder staan verschillende hulpmiddelen om de analyse van een watersysteem te kunnen doen. Een goed begin is de beslisboom.